دیابت یا قند خون، یکی از رایج‌ترین بیماری‌هاست که بسیاری از افراد در سراسر دنیا را درگیر می‌کند. بیماری که قند خون بالایی دارد، باید همیشه آن را تحت کنترل خود داشته باشد. رژیم غذایی مناسب، ورزش، دور ماندن از استرس، از جمله مواردی است که به بیماران دیابتی توصیه می‌شود. دیابتی که کنترل نشود بسیار خطرناک بوده و عوارض جدی برای انسان به دنبال دارد. فشار خون و کلسترول بالا، کاهش قدرت ذهن، بیماری‌های لثه‌ای، نوروپاتی، عفونت‌های پوستی، از دست دادن کلیه و مشکلات مربوط به بینایی، از جمله عوارض ناشی از قند خون بالا می‌باشد. رتینوپاتی دیابتی، یکی از مشکلات مربوط به دیابت است که باعث کاهش بینایی و در موارد حادتر، نابینایی فرد می‌شود. در ادامه این مطلب در مورد رتینوپاتی دیابتی صحبت کرده و اطلاعاتی در مورد راه‌های درمان این بیماری در اختیارتان قرار می‌دهیم. با ما همراه باشید.
رتینوپاتی دیابتی
رتینوپاتی دیابتی (Diabetic retinopathy)، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مربوط به چشم در افراد دیابتی است. رتینوپاتی زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی چشم که وظیفه انتقال نور و تصویر به مغز را برعهده دارند، در اثر سطح بالای گلوکز خون، دچار آسیب شده و عملکرد خود را از دست بدهند. این بیماری هرچه زودتر تشخیص داده شود، درمان آن راحت‌تر بوده و نتیجه بهتری را به دنبال دارد. اما اگر به موقع درمان نگردد، به مرور باعث تاری دید و کاهش بینایی فرد شده و در موارد حادتر، منجر به نابینایی می‌گردد.
انواع رتینوپاتی دیابتی
رتینوپاتی دارای دو نوع اولیه و پیشرفته می‌باشد:
- رتینوپاتی دیابتی اولیه (Early diabetic retinopathy): رایج‌ترین نوع رتینوپاتی، نوع اولیه آن است که با عنوان رتینوپاتی دیابتی غیرتکثیری نیز شناخته می‌شود. در واقع این مرحله اول بیماری است که در آن مقدار زیاد قند خون باعث مسدود شدن رگ‌های خونی شده و تغذیه بافت شبکیه را با مشکل مواجه می‌کند. اختلال در عملکرد عروق خونی باعث نشت خون شده و در نهایت تورم شبکیه را به دنبال دارد. در این مرحله بیمار با مشکل بینایی مواجه نمی‌شود، اما باید مورد درمان قرار گیرد تا جلوی پیشرفت بیماری گرفته شود.
- رتینوپاتی دیابتی پیشرفته (Advanced diabetic retinopathy): رتینوپاتی اگر در مرحله اول درمان نشود، شدت پیدا کرده و منجر به رتینوپاتی پیشرفته یا تکثیری می‌شود. در این شرایط انسداد رگ‌های خونی باعث تولید رگ‌های خونی جدید می‌شود که به صورت غیرطبیعی بر روی شبکیه ایجاد می‌شوند. شکننده بودن دیواره این رگ‌ها باعث تخریب و در نهایت خونریزی آن‌ها می‌شود. خون نشتی وارد بافت شفاف زجاجیه شده و آن را کدر می‌کند. کدر شدن زجاجیه از عبور نور از مردمک بر روی پرده شبکیه جلوگیری کرده و باعث ایجاد تصویری تار و غیرواضح می‌گردد. این عارضه در صورتی که درمان نشود، منجر به پارگی شبکیه می‌گردد. علاوه بر این، در صورت پیشرفت بیماری، رگ‌های غیرطبیعی بر روی اجزای چشم نیز رشد کرده و فشار داخل چشم ایجاد می‌کند. فشار داخل چشم در نهایت منجر به عارضه‌ای با نام آب سیاه می‌شود.
علائم رتینوپاتی دیابتی
رتینوپاتی دیابتی در مراحل اولیه هیچ نشانه‌ای ندارد و مشکلی در بینایی فرد ایجاد نمی‌کند، اما اگر شدت پیدا کند علائمی را از خود نشان می‌دهد که عبارتند از:
- حالت مگس‌پران چشم
- تاری دید
- کور رنگی و عدم تشخیص رنگ‌ها
- ایجاد فضاهای تیره یا خالی در میدان دید
- از دست دادن بینایی
درمان رتینوپاتی دیابتی
پزشک در ابتدا به معاینه چشم بیمار می‌پردازد و آزمایشاتی چون آنژیوگرافی فلورسین و مقطع‌نگاری همدوسی اپتیکی را برای تشخیص رتینوپاتی، انجام می‌دهد. پزشک در این آزمایشات به دنبال رگ‌های خونی غیرطبیعی، تورم بافت شبکیه، نشت خون و مواد چرب، رشد رگ‌های خونی جدید، خونریزی زجاجیه و عصب بینایی غیرطبیعی می‌گردد و در صورت تشخیص رتینوپاتی، شدت آن را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
در صورتی که بیمار به رتینوپاتی نوع اولیه مبتلا باشد، بلافاصله نیاز به درمان ندارد. اما باید به طور مدارم تحت نظر پزشک قرار گیرد تا در صورت نیاز، درمان او به موقع آغاز گردد. در این موارد معمولا به بیمار توصیه می‌شود تا با پزشک متخصص غدد در اتباط باشد و دیابت خود را کنترل نماید. در صورتی که دیابت به خوبی کنترل شود و قند خون در سطح مناسبی قرار داشته باشد، روند پیشرفت بیماری کند می‌گردد.
اگر بیمار مبتلا به رتینوپاتی نوع پیشرفته یا تکثیری باشد، باید هرچه سریع‌تر تحت درمان قرار گیرد. نوع درمان بیماری بستگی به نوع اختلال ایجادشده دارد و بنا به تشخیص پزشک انجام می‌شود. درمان‌های رتینوپاتی عبارتند از:
- لیزر فتوکوآگولاسیون فوکال (Photocoagulation): در این روش پزشک با استفاده لیزر، از نشت خون و مایعات از رگ‌های خونی غیرطبیعی به درون چشم جلوگیری کرده یا روند آن را کندتر می‌کند. در صورتی که بیمار دچار ورم لکه زرد شده و تاری دید پیدا کرده باشد، ممکن است دید نرمال اولیه را به دست نیاورد، اما از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌شود.
- لیزر شبکیه‌ای پی آر پی (Panretinal photocoagulation): در این روش نیز از لیزر برای درمان کمک گرفته می‌شود. در این‌جا لیزر بر روی مناطقی از شبکیه که دور از لکه زرد هستند، تابانده شده و رگ‌های چشمی غیرطبیعی را کوچک‌تر می‌کند. پس از انجام این عمل بیمار تا یک روز دچار تاری دید می‌گردد و پس از آن به حالت عادی برخواهد گشت. البته ممکن است بیمار مقداری از دید پیرامونی یا دید در شب را از دست بدهد.
- زجاجیه‌برداری یا ویترکتومی (Vitrectomy): در روش زجاجیه‌برداری، پزشک برش کوچکی را در چشم ایجاد کرده و از این راه خون جمع شده در مرکز چشم را خارج می‌کند.
- تزریق دارو به درون چشم: داروهایی که برای این کار مورد استفاده قرار می‌گیرند، از دسته داروهای مهارکننده هستند. این داروها با ارسال سیگنال، مانع از رشد رگ‌های غیرطبیعی شده و از این طریق جلوی پیشرفت بیماری را می‌گیرند. تزریق دارو گاهی اوقات به تنهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در برخی موارد نیز به همراه روش لیزر شبکیه‌ای پی آر پی تجویز می‌شود.
رتینوپاتی دیابتی قابل درمان است؟
درمان‌های معرفی‌شده در بالا تنها باعث کند شدن روند بیماری می‌شوند با در بهترین حالت پیشرفت رتینوپاتی را متوقف می‌کنند. بنابراین، می‌توان گفت هیچ‌کدام از این روش‌ها، درمان قطعی بیماری نیستند. فردی که به دیابت مبتلا می‌شود تا پایان عمر این بیماری با خود دارد و تنها می‌تواند میزان قند خون خود را کنترل نماید. از این رو، بیماران دیابتی باید تحت نظر چشم‌پزشک باشند و حداقل هر شش ماه یک بار مورد معاینه قرار گیرند. علاوه بر این، افرادی که دچار رتینوپاتی دیابتی شده‌اند و تحت درمان قرار گرفته‌اند نیز باید به طور مرتب معاینات چشمی را انجام دهند تا در صورت برگشت بیماری، درمان را مجددا تکرار کنند.
در این مقاله به معرفی رتینوپاتی دیابتی پرداخته و اطلاعاتی در مورد این بیماری در اختیارتان قرار دادیم. همان‌طور که گفتیم، رتینوپاتی دیابتی درمان قطعی ندارد و تنها با استفاده از برخی روش‌ها می‌توان روند پیشرفت بیماری را کند کرد. بنابراین، اگر دچار بیماری دیابت هستید، باید همیشه مراقب بوده و قند خون خود را کنترل کنید تا دچار رتینوپاتی نشوید. علاوه بر این، مراجعه سالانه به چشم‌پزشک و معاینات دوره‌ای نیز به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز این بیماری، در مراحل اولیه جلوی پیشرفت آن را گرفته و از مشکلات ناشی از آن جلوگیری نمایید.